Św. Jan Henryk Newman

wspomnienie liturgiczne - 9 października (dzień konwersji na katolicyzm)

John Henry Newman ur. 21 lutego 1801 r. w Londynie, jako pierwszy z sześciorga dzieci. Jego ojciec - John Newman był bankierem, matka - Jemima Fourdiner pochodziła z Francji, była hugenotką.

Cała rodzina należała do wyznania anglikańskiego. J.H. Newman miał szczęśliwe dzieciństwo wraz ze swoim rodzeństwem: Charlesem, Hariett, Francisem, Jemmimą oraz Mary.

Rodzina była bardzo religijna, choć szczególny wpływ na praktykę wiary Jana Henryka miała babcia, która zachęcała go do gruntownej lektury Pisma Świętego. Newman, w Ealing, w szkole z Internatem, odznacza się wielkimi zdolnościami i pracowitością oraz talentem organizacyjnym.

Interesuje się historią, filozofią oraz sztuką, szczególnie muzyką. Bierze lekcje gry na skrzypcach. W wieku czternastu lat doświadcza kryzysu wiary, będąc pod wpływem filozofów związanych z ruchem Rewolucji Francuskiej ( Thomase Paine) oraz poglądami ateistycznymi i deistycznymi ( David Hume).

W wyniku kryzysu ekonomicznego i inflacji rodzina Newmanów jest zmuszona przeprowadzić się do Alton w hrabstwie Hampshire w 1816 r. W tym samym roku, Newman zapada na poważną chorobę, przez pięć miesięcy leży z wysoką gorączką. Jest to okres kiedy zaczyna się nawracać. Ewangelik, Walter Mayers, daje Newmanowi książki, po przeczytaniu których wraca Newmanowi pewność wiary i rozpoczyna silne poszukiwania pełni prawdy o Bożym Objawieniu. Czytał takich autorów jak Wiliam Romaine, Thomas Scott, Joseph Milner. Dzieła te odegrały ważną rolę w całym życiu Newmana. Do końca życia kierował się zasadą z dzieł Thomasa Scotta "świętość przed pokojem" oraz "wzrost jest jedynym dowodem życia".

Jan Henryk zaczął poznawać teologię Trójcy Świętej, oraz pilnie studiował naukę Ojców Kościoła. Poszukiwania w wierze nie stały na przeszkodzie, aby na Kościół Katolicki patrzeć jak na kłamców i heretyków, a na Papieża jak na "antychrysta". Od czasu odzyskania swej wiary Newman poczuł pragnienie życia w dobrowolnym celibacie.

W grudniu 1816 r., wraz z Ojcem, przeprowadza się do Oksfordu i tam rozpoczyna naukę w "Trinity College". Był gorliwym i zdolnym studentem, lecz nie brał udziału w studenckich zabawach, co było przyczyną kpin ze strony jego kolegów. Cały czas rozwijał tam swój talent gry na skrzypcach, wykonywał koncerty, uczestniczył w życiu muzycznym Oxfordu.

W liście do swojej mamy pisze o skończonym kolejnym utworze muzycznym, który skomponował. Kiedy ukończył college wszyscy spodziewali się, że będzie wyróżnionym absolwentem, zakwalifikowano go jednak do grupy studentów, która kończy kształcenie na poziomie "poniżej normy". Środowisko jego kolegów i większości nauczycieli uznało taką decyzję jako bardzo krzywdzącą wobec tak utalentowanego ucznia.

W 1821 r. ojciec Newmana został bankrutem i Jan Henryk jako najstarszy syn wspiera swoją rodzinę dodatkową pracą, finansuje studia i wykształcenie rodzeństwa - daje prywatne lekcje, uzyskał też stypendium, którym się dzieli ze swoimi bliskimi.

W 1822 roku Newman staje się członkiem kolegium wykładowców College'u Oriel, co daje mu stabilizację finansową i możliwość rozwoju. 13 czerwca 1824 r. przyjmuje święcenia diakonatu w Kościele Anglikańskim i ma wielkie pragnienie pracy misyjnej.

W październiku 1824 roku umiera ojciec Newmana i całe utrzymanie rodziny spoczywa na nim. Zostaje wikariuszem w parafii św. Klemensa. Prowadzi tam intensywną pracę duszpasterską, lecz dostrzega brak czasu na pogłębione studia Pisma Świętego i tradycji Kościoła.

W 1825 roku przyjmuje święcenia kapłańskie w Kościele Anglikańskim. W następnym roku zostaje wykładowcą w "Oriel College" i przestaje być duszpasterzem w parafii św. Klemensa. Poznaje i zaprzyjaźnia się z innym wykładowcą Richardem Froudem, który choć sam nie był katolikiem, rozbudził w Newmanie szacunek wobec Kościoła Katolickiego i wobec Maryi Dziewicy. Będąc wykładowcą, Newman z wielkim oddaniem troszczy się o dobro duchowe i materialne studentów, z którymi miał zajęcia.

W 1828 r. został pastorem kościoła uniwersyteckiego St. Mary. Pilnie studiuje naukę Ojców Kościoła. Po pewnym czasie rezygnuje z duszpasterstwa i całkowicie skupia się na badaniu początków myśli Kościoła.

W grudniu 1832 r. z grupą przyjaciół odbywa podróż, która mocno wpłynie na dalsze jego życie. Żeglując między portami Hiszpanii, Gibraltaru, Malty, Sycylii, zwiedzając Neapol i Rzym jest zafascynowany ich pięknem i bogactwem sztuki i kultury. Ponownie zapada na zdrowiu, będąc bliskim śmierci. Pisze wtedy najbardziej znany swój wiersz "Lead us kindly light" "Prowadź mnie błogie Światło", w którym zapisuje swój stan ducha - zrozumienie swojej nicości i małości świata wobec Boga. Poddaje się całkowicie Bożemu Miłosierdziu i boskiemu prowadzeniu.

W czasie ciężkiej choroby ma wewnętrzną pewność, że nie umrze, gdyż Bóg ma wobec niego ważny plan w jego ojczyźnie - Anglii. Wraca tam i stoi na czele nowego ruchu zwanego oxfordzkim. W tym okresie kościół anglikański był mocno uzależniony politycznie od państwa, co odbijało się negatywnie na głoszeniu wiary. Ruch oxfordzki, który składał się w większości z profesorów tej uczelni, z Newmanem na czele, z wielkim zaangażowaniem zaczyna głosić duchową odnowę wiary.

Kazania Newmana przyciągały wielu słuchaczy, jego książki i broszury były bardzo popularne. Ruch ten kładł nacisk na zrozumienie wartości sakramentów Kościoła, znaczenie liturgii, kultu i osobistej pobożności, zbliżając się w swoich poglądach do Kościoła Katolickiego.

Po latach działalności w tym ruchu Newman przestaje się angażować i przenosi się do małej miejscowości - Littlemore, kilka kilometrów od Oxfordu. Tam wraz z przyjaciółmi, mieszkając w skromnych warunkach prowadzi życie prawdziwie monastyczne. W Littlemore zaczyna odkrywać głębię duchowości katolickiej, także w odniesieniu do Maryi i świętych Kościoła.

Opuszcza Kościół Anglikański, w którym odnajduje zerwanie z tradycją pierwszych wieków chrześcijańskich i wiele nadużyć w historycznej interpretacji wobec Kościoła Katolickiego. Wygłosił ostatnie kazanie "Rozstanie przyjaciół", lecz jeszcze nie zostaje katolikiem.

Szukając przykładu doskonałej realizacji świętości w życiu wśród żyjących świadków wiary katolickiej w swojej ojczyźnie - w Anglii - zachwycił się osobą Ojca Dominika Barbieri, włoskiego pasjonisty, późniejszego błogosławionego kościoła, kapłana, który przybył do Anglii i w sposób całkowicie ewangeliczny, z niezwykła pasją i mocą głosił wiarę w Ojczyźnie Newmana.

8 października 1845 O. Dominik Barbieri zatrzymał się u Newmana w Littlemore. Newman odbył u niego spowiedź generalną i z kilkoma swoimi towarzyszami, po wyznaniu wiary katolickiej przyjął Chrzest Św. 9 października.

Newman opuszcza Littlemore i chce poznać katolików, zgromadzenia i charyzmaty w całej Anglii. Dr Wiseman proponuje Newmanowi, żeby wstąpił do Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri, lecz Newman jeszcze nie jest zdecydowany, który zakon, czy zgromadzenie ma wybrać.

Wyrusza w podróż po Europie, poznaje działalność różnych zgromadzeń - Dominikanów, Jezuitów, lecz kiedy znalazł się w Rzymie i poznał zasady życia Oratorianów - Filipinów, odczuł pokój w sercu i nabrał pewności, że duchowość św. Filipa Neri i Kongregacji Oratorium jest jego drogą, a jego głównym zadaniem jest przeszczepienie tego charyzmatu na grunt kościoła katolickiego w Anglii.

Newmana szczególnie zafascynowała intensywność w głoszeniu Słowa przez Filipa i jego uczniów, akcent na sprawowanie Sakramentów Świętych, ze szczególnym uwzględnieniem Spowiedzi Św., umiłowanie Maryi i kult Świętych, otwartość na sztukę, zwłaszcza muzykę oraz "stabilitas loci" - stałość miejsca, dająca możliwość długofalowej pracy duszpasterskiej w danym środowisku, badanie historii Kościoła Katolickiego, obrona przed jej fałszowaniem, oraz prostota życia, która pozwala wypełnić najlepiej ewangeliczne przykazania.

W dniu 1 lutego 1848 r. zakłada w Maryvale, w Birmingham oratorium z młodymi konwertytami, także ze szczególnie ważną postacią poezji angielskiej - Wiliamem Faberem. Później następują różne próby zakładania oratoriów przez Newmana w innych miejscach Anglii. Na chwilę obecną oratoria św. Filipa w Anglii znajdują się w Birmingham, Londynie i w Oxfordzie.

W Londynie w 1850 r. Newman wygłasza serię wykładów, po których następuje wiele nawróceń i konwersji do kościoła katolickiego, który odzyskał możliwość oficjalnego funkcjonowania ze swoimi strukturami.

Nauczanie Newmana zostało docenione przez Stolicę Apostolską i otrzymuje on w uznaniu zasług na tym polu honorowy tytuł doktora teologii. W swoich wykładach zwraca uwagę na rolę świeckich i pisze "...chcę świeckich, nie aroganckich, nie pospiesznych w mówieniu i dysputach, lecz ludzi, którzy znają swoją religię (…), którzy tak dobrze znają swoją historię (Kościoła), że mogą jej bronić".

Od 1853 roku do 1857 Newman jest rektorem i organizatorem katolickiego Uniwersytetu w Dublinie, w Irlandii. Intensywna praca, która nadszarpnęła jego zdrowie i wielkie trudności spowodowały, że zrezygnował z tej funkcji.

Przez kilka lat jest redaktorem pisma "The Ramble", które przejął z bagażem negatywnego nastawienia do hierarchii Kościoła, a w którym nowy redaktor broni doktryny Katolickiej, często wbrew środowisku, w którym przyszło mu pracować.

W roku 1859 zakłada szkołę katolicką w Edgbaston - dzieło to rodzi się w wielkich bólach oszczerstw, fałszywych donosów, rozwija się jednak i przynosi piękne owoce.

W takich trudnych chwilach Newman uciekał się zawsze do modlitwy, aby te problemy rozwiązać. Jest on krytykowany przez anglikanów i katolików, nierozumiany, dlatego pisze "Apologię pro vita sua", w której nie tyle przedstawia swoją biografię, co rozwój życia religijnego i duchowego z uzasadnieniem swoich poglądów. Dzieło "Apologia pro vita sua" pozwoliło katolikom dostrzec w Newmanie obrońcę kościoła i mądrego nauczyciela katolickiej doktryny.

W 1865 roku pisze słynny poemat "Dream of Gerontius" (Sen Geroncjusza), który stał się później librettem Oratorium, skomponowanym przez wybitnego angielskiego kompozytora Edwarda Elgara (1857-1934). Poemat pochodzący z 1900 r. opowiada o wędrówce pobożnego Geroncjusza ze świata żywych przed Boży Tron. Można w nim dostrzec ewolucję poglądów religijnych Newmana, którą upoetycznił w swoim dziele. Poemat ten jest także artystycznym sposobem przekazu teologicznej prawdy, którą św. Newman głosił w kazaniach o niewidzialnym świecie. W słynnym kazaniu pisał "Istnieje świat dwojaki: świat - posłużmy się wyrażeniem soboru nicejskiego - rzeczy widzialnych i świat rzeczy niewidzialnych; świat, który widzimy, i świat którego nie widzimy. Świat, którego nie widzimy, istnieje tak samo, jak ten który widzimy. (…) wiemy, że to, co widzimy, jest zasłoną, która ukrywa przed nami Boga, Jego świętych i Jego aniołów".

Nauczanie Newmana wpływa na wiele konwersji na katolicyzm w Anglii i w innych krajach. W 1879 roku otrzymuje tytuł kardynała z rąk papieża Leona XIII, który podziwiał działalność Newmana.

Prowadzi nadal intensywną pracę pisarską, wymienia olbrzymią liczbę korespondencji z ludźmi, którzy szukają u niego porady i życiowych wskazówek. (W zbiorach Oratorium jest ponad 50 tysięcy listów Newmana!).

Zaczyna tracić siły, przestaje widzieć. Nie może już sam pisać, ale dyktuje swoje myśli. Nie może odmawiać brewiarza, więc w to miejsce odmawia różaniec. Z czasem traci także czucie w palcach i nie może modlić się nawet różańcem, więc recytuje z pamięci obszerne fragmenty Mszy, Pisma Świętego, nauczania świętych lub prosi współbraci aby czytali przy nim Pismo Święte czy dzieła teologiczne.

Umiera na zapalenie płuc 10 sierpnia 1890 r. Napisał tekst na swoje epitafium "Ex umbris et imaginibus in veritatem die". (Od cieni i wyobrażeń do śmierci w Prawdzie), a w ostatnim tekście w obliczu zbliżającej się śmierci pisze "Umieram w wierze jednego świętego katolickiego i apostolskiego Kościoła. Ufam, że umrę przygotowany i osłoniony sakramentami, które powierzył mu Pan, Jezus Chrystus, i w tej wspólnocie świętych, którą On zapoczątkował. (…) A ponieważ On zawsze tak gorliwie szuka tych, co się zbłąkali, pragnąłbym modlić się do Niego szczególnie za tych, co są poza prawdziwą owczarnią, aby ich do niej miłosiernie przywiódł, zanim umrą".