Historia

Na Śródce przy kościele św. Małgorzaty, który jest jednym z najstarszych kościołów w Poznaniu powstała Kongregacja Oratorium św. Filipa Neri.

W 1231 roku bp. poznański Paweł I osadził tam Dominikanów, a w 1244, gdy zakon ten przeniósł się na drugą stronę Warty, w parafii zaczęli posługiwać księża diecezjalni. Ostatnim proboszczem był ks. Stanisław Grudowicz, który zaczął szerzyć kult św. Filipa Neri, gromadzić wiernych i kapłanów, tworząc Oratorium.

Z czasem postanowił założyć Kongregację Oratorium, która miała służyć dziełu oratorium. Właśnie tak rozpoczyna się historia Filipinów w Poznaniu. Ksiądz Grudowicz postarał się o wydzierżawienie od kapituły katedralnej wioski Mychowo. Ksiądz Dobrzelewski 6 lipca 1665 roku wydał dekret erekcyjny nowej kongregacji, a bp. Wierzbowski, dekretem z 17 lutego 1666 r., zaaprobował dekret erekcyjny wydany przez ks. Dobrzelewskiego. W ten sposób kongregacja otrzymała kościół św. Małgorzaty. Tym samym kongregacja rozpoczęła swe istnienie na stopniu diecezjalnym już od 1666 roku oraz działalność duszpasterską.

Papież Klemens X 19 lipca 1670 r., wydał bullę aprobacyjną oraz wyznaczył komisarza apostolskiego - bp. Stanisława Dzianołta - ówczesnego biskupa gnieźnieńskiego. Dekret o powstaniu Kongregacji został wydany 22 czerwca 1671. Mocą tego dekretu kongregacja śródecka otrzymała kościół św. Małgorzaty wraz ze wszystkimi prawami i beneficjami. Rozpoczęcie, nowo zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską kongregacji, nastąpiło 15 listopada 1671. Uroczystości odbyły się w katedrze, po czym procesja z obrazem św. Filipa udała się do kościoła św. Małgorzaty. Pierwszymi duszpasterzami byli wówczas: ks. Woniecki, ks. Regulas i ks. Dambrowski - który 16 listopada został przełożonym (superiorem).

Księża Filipini, pomimo małej ilości członków kongregacji, brali czynny udział w życiu duszpasterskim i diecezjalnym Poznania. Pierwsi Oratorianie wykładli teologię, byli ojcami duchownymi a także prefektami w poznańskim seminarium, jak wynika ze źródeł zawartych w Libri actuum capitularium, czyli księgach protokołów sesji wyborczych i generalnych. Niestety, po pięciu latach prowadzenia seminarium, z powodu braku wymaganej ilości członków kongregacji (12), księża Filipini zakończyli posługę w seminarium. Na Śródce Filipini prowadzili dzieło oratorium i duszpasterzowali wśród powierzonych im parafian. W 1696 roku wspólnota kongregacji liczyła ośmiu kapłanów. Oratorianie poznańscy odnowili kościół św. Małgorzaty, czyniąc go jednym z najpiękniejszych kościołów Poznania. W każdą niedzielę odbywały się dodatkowe katechezy. Kapłani kongregacji mieli opinię gorliwych, pobożnych i wykształconych. Śródeccy Filipini specjalizowali się w teologii spekulatywnej, moralnej oraz filozofii i innych naukach. Niektórzy byli wykładowcami w Akademii Lubrańskiego, która wówczas należała do jednych z najważniejszych akademii w Polsce. Z zapałem głosili słowo Boże oraz misje w różnych diecezjach. W domu kongregacji prowadzili studium pastoralno - liturgiczne oraz rekolekcje dla kandydatów do seminarium.

W ciągu 134 lat do kongregacji na Śródce zgłosiło się 63 kandydatów. Wytrwało 33, niektórzy bowiem, wstępowali w podeszłym wieku. Liczba kapłanów w ciągu lat wahała się od 5 do 8. Parafia liczyła do 800 wiernych. Kościół posiadał 7 ołtarzy i 2 kaplice: św. Filipa i św. Barbary. Na terenie parafii była także szkoła. Parafia była bogata w naczynia, rekwizyty i szaty liturgiczne. Działały w niej 2 bractwa: Literatów i św. Barbary. Kongregacja posiadała bardzo dużą bibliotekę: 400 pozycji ksiąg ascetycznych, homiletycznych, lekarskich, teologicznych i prawniczych.

Historia śródeckiej kongregacji jest bardzo bogata, choć trudna. Od samego początku Filipini poznańscy spotykali się z niechęcią i rywalizacją OO. Reformatów. Różni kapłani wstępowali do kongregacji i uciekali z niej, jeśli nadarzyła się okazja probostwa lub beneficjum, co powodowało zbyt małą wymaganą wówczas ilość osób we wspólnocie. Poza tym, po zaborze pruskim, uległy ówczesnym władzom bp. Ignacy Raczyński, wydał pozwolenie na zburzenie kościołów: św. Mikołaja, św. Wawrzyńca i św. Barbary. Zaistniały plany zburzenia kolegiaty i kościoła św. Małgorzaty. Zniesiono wtedy kongregację, a parafię przyłączono do kościoła katedralnego. Pomimo próśb kapłanów i parafian decyzja nie została cofnięta.

Bp. Ignacy Raczyński dekretem 1 marca 1805 r. zniósł kongregację i przyłączył parafię św. Małgorzaty do kościoła katedralnego, pomijając wszelkie kompetencje Stolicy Apostolskiej. Władze berlińskie potwierdziły ten dekret 2 maja 1805 roku.

HISTORIA, KTÓRA SIĘ NIE KOŃCZY...

W planach Bożej Opatrzności, mimo tak niesprawiedliwych i niesłusznie, bo bez zgody Stolicy Apostolskiej, podjętych przez bp. Raczyńskiego działań, było przetrwanie i kontynuacja Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Poznaniu. Nigdy nie zaistniała już możliwość, aby kongregacja mogła być z powrotem na Śródce.

Tak oto po 164 latach nieobecności Filipinów w Poznaniu, dnia 21 września 1969 roku bp. Antoni Baraniak wydał dekret erygujący Ośrodek Duszpasterski pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, przy kaplicy, na cmentarzu (ul. Samotna 3). Kapłani początkowo mieszkali w wynajmowanych u ludzi pokojach. Kongregację tworzyli: ks. Wacław Szymczak i ks. Marian Kara. Parafia liczyła około 3000 wiernych. Od 1982 roku kapłani zamieszkali w domu kongregacyjnym przy ul. Szenwalda 3/5 (obecnie ul. ks. Waseli). W 1978 roku jesienią rozpoczęto budowę kościoła przy ul. Kołłątaja. 1 kwietnia 1984 nastąpiła erekcja parafii oraz korekta granic. Parafia liczyła wówczas około 4800 wiernych. 21 września 1986 abp. Jerzy Stroba konsekrował kościół. 6 maja 1989 roku dom poznański otrzymał niezależność od kongregacji gostyńskiej. Abp. Paetz wyraził zgodę na erekcję kanoniczną Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Poznaniu. 25 czerwca 1999 roku Stolica Apostolska erygowała Kongregację w Poznaniu, a 9 września 1999 reskrypt odczytał podczas Mszy Świętej Prokurator Generalny - Edoardo Aldo Cerrato.

Obecnie, po śmierci ks. Kary (zm. 2 września 2021), Kongregacja Oratorium Świętego Filipa Neri w Poznaniu liczy 4 kapłanów i 2 kleryków. Najważniejsze funkcje obejmuje 2 kapłanów: ks. Waldemar Partyka C.Or jest superiorem, proboszczem - ks. Sławomir Ratajczak C.Or. W skład kongregacji wchodzi także ks. senior - Lucjan Pańkowski C.Or oraz wikariusz - ks. Grzegorz Zahora C.Or.

Dzięki Bożej Opatrzności historyczna kongregacja Filipinów na Śródce, znalazła swoich duchowych spadkobierców w kongregacji Poznań - Świerczewo. Historia tak piękna, wciąż żywa trwa, dopóki trwają ludzie, którzy ją tworzą. Duchowy testament śródeckich Oratorianów jest spełniany przez Filipinów poznańskich, a dziedzictwo pozostaje na nowo odkrywane, niezmienne i wypełniane w duchu św. Filipa Neri.