Today is Wednesday, 11 December 2024
Lection
Gazeta parafialna

Music

"Słyszę z nieba muzykę..."

Ks. Waldemar Partyka C.Or.

Czas Świąt Bożego Narodzenia jest związany z śpiewem kolęd i pieśni, które tworzą klimat tego okresu, łączą serca całej rodziny. Dlatego warto wrócić do początku tej bogatej tradycji, jaką jest kolędowanie, Na początku musimy sobie uświadomić jedną rzecz: nasze zwyczaje religijne jak i cała kultura bazuje na rzymskiej kulturze starożytnej. Dlatego wiele jej elementów jest włączonych w tradycję naszego Kościoła, który opierał się na  trzech wielkich światach myśli: greckim, hebrajskim i rzymskim. Stąd dzisiejsze kolędowanie ma korzenie w starych rzymskich obrzędach.

Pierwszy dzień miesiąca nosił u Rzymian nazwę Kalendae. Styczniowe Kalendae rozpoczynało nowy rok i stąd uroczyście go obchodzono. W tym dniu rzymianie odwiedzali się, dawali sobie podarunki, składali życzenia. Te zwyczaje przeniknęły do Rusi i Polski, i po przyjęciu chrześcijaństwa przesunięto datę na 25 grudnia, ze względu na bliskość czasową Nowego Roku i Bożego Narodzenia. Świąteczny czas wypełniano kolędowaniem czyli odwiedzinami sąsiedzkimi, składaniem życzeń świątecznych. Przy tej okazji śpiewano pieśni kolędowe, które były formą życzeń szczęścia i pomyślności.

W Polsce te pieśni były nazywane pieśniami godowymi (god - prasłowiańskie "czas", "rok"), a okres między pierwszym dniem świąt a świętem Trzech Króli nazywano okresem godowym.

Pierwsze pieśni kolędowe nie miały więc charakteru religijnego, były formą życzenia czy też winszowania z elementami religijnymi. W dzisiejszym rozumieniu kolęda to utwór bożonarodzeniowy oparty na treści Ewangelii. Jak doszło do tej przemiany pieśni kolędowej, z jej pierwotnego charakteru w obecną kolędę nie wiemy, możemy się tylko domyślać. Niektórzy twierdzą, że tej przemiany dokonali franciszkanie, którzy jako pierwsi w Polsce wprowadzili zwyczaj robienia żłobków, przy których śpiewano religijne kolędy.

Po raz pierwszy nazwa kolęda w znaczeniu religijnym pojawia się wśród pieśni drukowanych w oficynie Łazarza Andrysowica i Siebeneichera w wieku XVI. Są to pieśni "Nuż my, dziatki, zaśpiewajmy z weselem" i "Takoć Pan Bóg świat bardzo umiłował".

Inne nazwy jakie stosowano wobec kolędy to: pieśń, piosnka, rotuła, symfonia, pastorałka i kantyczka. Rotuła to XV wieczna pieśń na Boże Narodzenie, samo słowo "rota" pochodzi od nazwy instrumentu "rotta" - rodzaju liry - instrumentu szarpanego, który był powszechnie używany w Europie, przy jego akompaniamencie śpiewano pieśni. Pastorałka to rodzaj kolędy, którego tematyka dotyczy pasterzy i ich przeżyć związanych z narodzeniem Chrystusa -opisane przez św. Łukasza ( 2, 8-20).

Poszczególne pieśni łączono w zbiory, które nazywano kantyczkami, zbiory te zachowały się do dziś, zwłaszcza w żeńskich klasztorach, zawierają piękne melodie, niestety rzadko już dziś wykonywane.

W wieku XVI ostatecznie nastąpiła wymiana: pieśń kolędowa o świeckim charakterze stała się pieśnią religijną, oddającą cześć Chrystusowi, nawiązując do wszystkich wydarzeń związanych z narodzeniem Jezusa.

Przypatrując się kolędom od strony melodii, widzimy niesamowitą różnorodność oraz bogactwo użytych form i środków artystycznych. Niektóre są napisane w postaci chorału, inne jako hymny, marsze inne w stylu mazurka, krakowiaka, melancholijnej dumki czy kołysanki. W naszych kolędach można odnaleźć wspaniale przedstawione uczucia ludzkie, jakie towarzyszą wydarzeniom bożonarodzeniowym, tym samym pomagają nam głębiej przeżyć ten niesamowity czas Chrystusowego przyjścia na świat. Szkoda, że wiele przepięknych kolęd odeszło w zapomnienie i dziś śpiewa się tylko kilkanaście podstawowych.

Myślę, że nic tak dobrze nie łączy ludzi jak wspólny śpiew, który ma być hołdem i modlitwą do Boga samego. Kolędy zasiewają w sercu człowieka pokój i miłość, akceptację - dlatego pewnie tak chętnie je śpiewamy, bo "niespokojne jest serce człowieka dopóki nie spocznie w Bogu".

Na koniec, jako ciekawostkę, przedstawiam poniżej tekst najstarszej znanej nam polskiej kolędy. Znalazł ją wspaniały badacz polskiej kultury Aleksander Brückner w rękopisie Biblioteki Załuskich w Petersburgu, w jednym z kazań na Boże Narodzenie, opatrzonych datą 1424:


Zdrów bądź, królu anjelski
K nam na świat w ciele przyszły,
Tyś za jisty Bóg skryty,
W święte, czyste ciało wlity.

Zdrów bądź, Stworzycielu wszego stworzenia!
Narodził(e)ś się w ucierpienia
Przez swego luda zawinienie.

Zdrowa bądź, Panie od Panny
Jenż się narodził za nie.

Zdrów bądź, Jezu Krysie, królu!
Racz przyjąć! nasze chwałę,
Racz daci dobre skonanie
Przez Twej Matki zasłużenie,
Abychom Cię wżdy chwalili!
Z Tobą wiecznie królowali.
Amen.


Read 19235 times

09, (4) 1998 - Boże Narodzenie



Kalendarz
Czytania
Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri - Poznań