W poprzednim numerze naszego pisma zamieszczona zosta³a krótka informacja o rozpoczêtym w ubieg³ym roku procesie beatyfikacyjnym ks. Franciszka Blachinickiego, twórcy Ruchu ¦wiat³o-¯ycie, popularnie zwanego "Oaza". Czym w³a¶ciwie jest Oaza? Na czym polega fenomen Ruchu ¦wiat³o - ¯ycie, skupiaj±cego od kilkudziesiêciu lat tysi±ce m³odych ludzi? Jaka jest jego geneza i jak rozwija³ siê i rozwija nadal ten ruch? Na te pytania spróbujemy sobie dzi¶ w³a¶nie odpowiedzieæ.
Szukaj±c genezy Ruchu ¦wiat³o-¯ycie wskazaæ trzeba na dwa czynniki, które leg³y u jego pocz±tków. Pierwszym z nich by³a z pewno¶ci± osobowo¶æ ks. Franciszka Blachnickiego, za³o¿yciela ruchu, drugim za¶ specyficzna sytuacja duszpasterska w Polsce pod rz±dami komunistów. Ks. Blachnicki posiada³ osobowo¶æ niezwykle dynamiczn±, odrzucaj±c± utarte drogi postêpowania, osobowo¶æ której ca³kowicie obce by³o rutyniarskie powielanie wcze¶niejszych wzorców przy jednoczesnym szukaniu nowych form dzia³ania, autentycznych i owocnych. Jak sam pisa³, decyduj±cym do¶wiadczeniem jego m³odo¶ci by³o zetkniecie siê z systemem wychowawczym ruchu harcerskiego, k³ad±cym nacisk na indywidualne prze¿ycie, na wychowawcz± role grupy rówie¶niczej, na wierno¶æ, wyrastaj±cym z chrze¶cijañskiego systemu warto¶ci idea³om. Innym do¶wiadczeniem potwierdzaj±cym wychowawcz± skuteczno¶æ oddzia³ywania ma³ych grup by³ powojenny pobyt ks. Blachnickiego w seminarium duchownym. Stwierdzi³ on tam bowiem, i¿ istotne dla wewnêtrznego wzrostu okazywa³y siê nie tyle oficjalne programy, co ma³e kó³ka zainteresowañ, rozwijaj±ce w³asn± aktywno¶æ i twórczo¶æ, takie jak: ko³o liturgiczne, ko³o abstynenckie, czy Sodalicja Mariañska. Wyposa¿ony w takie do¶wiadczenia wychowawcze rozpocz±³ m³ody ks. Blachnicki sw± prace duszpastersk± w trudnej, stalinowskiej rzeczywisto¶ci. W ramach systematycznego ograniczania oddzia³ywania Ko¶cio³a komunistyczny re¿im doprowadzi³ wówczas do zlikwidowania ukszta³towanego w ci±gu dziesi±tek lat systemu ko¶cielnych organizacji, w tym tak¿e tych, którymi objêta by³a m³odzie¿. Domen± Ko¶cio³a pozosta³o wiêc tylko duszpasterstwo masowe, z istoty swojej nastawione na zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb religijnych, praktycznie nie daj±ce mo¿liwo¶ci pog³êbiania religijnej formacji. Okaza³o siê jednak, ¿e istnieje pewna forma ko¶cielnego zaanga¿owania m³odzie¿y, której nic uda³o siê komunistom zlikwidowaæ. By³y ni± dzia³aj±ce w ka¿dej parafii ko³a ministranckie, co skwapliwie wykorzysta³ ks. Blachnicki. Stworzy³ on mianowicie program dzia³alno¶ci takich grup oparty na cotygodniowych spotkaniach formacyjnych, skoncentrowany na cyklu roku liturgicznego, zak³adaj±cy pog³êbianie duchowo¶ci na corocznych rekolekcjach. Dzia³alno¶æ grup ministranckich oraz rekolekcji dla Dzieci Bo¿ych organizowanych równolegle sta³a siê jakby prototypem pó¼niejszej dzia³alno¶ci oazowej. Do¶wiadczenia z pracy z ministrantami oraz z dzieciêcych rekolekcji rozwin±³ ks. Blachnicki w latach 1957 - 1960, gdy na fali popa¼dziernikowej odwil¿y uda³o siê stworzyæ masowy ruch antyalkoholowy pod nazw± "Krucjata Trze¼wo¶ci". Krucjata objê³a oko³o 100 tysiêcy osób, co by³o przyczyn± brutalnej ingerencji w³adz: w sierpniu 1960 roku SB rozbi³a organizacjê, aresztowa³a na krótko jej za³o¿yciela, aktywniejszych cz³onków spotka³y ró¿nego rodzaju szykany. Nieca³e trzy lata dzia³alno¶ci zaowocowa³y jednak powstaniem grupy oddanych wspó³pracowników ks. Blachnickiego, którzy stan± siê zal±¿kiem przysz³ej dzia³alno¶ci oazowej. Ju¿ bowiem w roku 1963 uda³o siê zorganizowaæ pierwsz± oazê rekolekcyjn± dla dziewcz±t pod nazw± "Oaza Niepokalanej". Rozwijanie w nastêpnych latach tej formy dzia³alno¶ci sz³o w parze z pog³êbionymi pedagogicznymi i psychologicznymi studiami Blachnickiego oraz z studium ¶wie¿ych dokumentów Soboru Watykañskiego II, które stwarza³y nowe mo¿liwo¶ci dla g³êbszego zaanga¿owania ¶wieckich w ¿ycie Ko¶cio³a. Owocem tego by³y zorganizowane w 1968 roku rekolekcje oazowe dla ch³opców pod nazw± "Oaza Nowego ¯ycia", które sta³y siê ju¿ bezpo¶rednim zal±¿kiem rozwijaj±cego siê od lat 70-tych Ruchu "¦wiat³o- ¯ycie". W zamy¶le jego twórcy ruch ten mia³ stanowiæ formê wspólnotowego ¿ycia m³odzie¿y, alternatywn± w stosunku do ¶wieckich form o takim charakterze. W zwi±zku z tym ks. Blachnicki stworzy³ ca³± koncepcje wychowania w "oazie" zwan± "pedagogia Nowego Cz³owieka". Dlaczego "Nowego Cz³owieka"? Otó¿ dlatego, i¿ jak stwierdzi³ ks. Blachnicki wspó³czesny cz³owiek prze¿ywa kryzys swojej to¿samo¶ci. Przyczynê tego upatrywa³ za¶. miêdzy innymi w dominuj±cej powszechnie postawie konsumpcyjnej, polegaj±cej na ¶wiadomym lub nie¶wiadomym uznaniu za cel podstawowy konsumpcji dóbr materialnych. Konsumpcja za¶ zabija twórcza stronê cz³owieka, skazuje go na bierno¶æ i bezmy¶lne u¿ycie. Konsumpcyjne uleganie chwilowym pragnieniom prowadziæ mo¿e w konsekwencji do odrzucenia sta³ego systemu warto¶ci. Wobec pog³êbiaj±cego siê stanu wewnêtrznego rozdarcia istoty ludzkiej, Franciszek Blachnicki zaproponowa³ idea³ cz³owieka zintegrowanego, d±¿±cego do osi±gniêcia jedno¶ci miêdzy wyznawanymi warto¶ciami a warto¶ciami realizowanymi w ¿yciu. Jest to w³a¶nie ów idea³ "Nowego Cz³owieka", cz³owieka wewnêtrznie wolnego, który nie jest egoistycznie nastawiony na realizacje swoich tylko pragnieñ, ale realizuje siê poprzez drugiego cz³owieka, a mówi±c dok³adniej poprzez dawanie siebie drugiemu cz³owiekowi. Symbolem tego idea³u cz³owieka zintegrowanego jest formu³a tkwi±ca w nazwie ruchu oazowego: z greckiego FOSDZOE, ¦WIAT£O - ¯YCIE, zak³adaj±ca wcielanie ¶wiat³a w ¿ycie. Element ¶wiat³a oznacza tutaj ¶wiat³o rozumu, ¶wiat³o sumienia, ¶wiat³o s³owa Bo¿ego, ¶wiat³o Chrystusa, jako wzoru osobowego, który nale¿y na¶ladowaæ i ¶wiat³o Ko¶cio³a -"lumen gentium".
Jak ju¿ wy¿ej wspomniano, centralne miejsce w oazowym ideale wychowawczym zajmuje kategoria s³u¿by: wychowuje siê przez s³u¿bê i dla s³u¿by drugiemu cz³owiekowi. Wyrazem tego jest osobowy wzorzec Chrystusa - S³ugi oraz Matki Bo¿ej - S³u¿ebnicy Pañskiej, na których koncentruje siê oazowa duchowo¶æ. O ile jednak w Chrystusie mamy do czynienia z Bogiem objawionym w postaci s³ugi dla odkupienia cz³owieka, o tyle osoba Maryi jest wzorem nowego, w pe³ni odkupionego cz³owieczeñstwa. Dlatego te¿ Blachnicki okre¶li³ swoj± koncepcjê "personalistyczno - maryjn± koncepcj± wychowania", osadzaj±c j± g³êboko w tradycji polskiej refleksji teologicznej.
W jaki sposób ks. Blachnicki chcia³ wcieliæ w ¿ycie swoj± koncepcjê wychowawcz±? Opracowa³ w tym celu ca³y system funkcjonowania i program dzia³ania Ruchu ¦wiat³o-¯ycie. Jak ju¿ wcze¶niej wspomniano, pocz±tki Oazy wi±¿± siê ze zorganizowanymi w 1968 roku rekolekcjami dla ch³opców pod nazw± Oaza Nowego ¯ycia. Pó¼niej, w latach 70-tych, nast±pi³ bardzo szybki rozwój Ruchu Oazowego. I tak, chocia¿ powsta³ on z my¶l± o m³odzie¿y szkó³ ¶rednich, to z czasem rozszerzy³ sw± dzia³alno¶æ tak¿e na inne kategorie wiekowe. Obecnie istniej± tak¿e Oazy Dzieci Bo¿ych, Oazy studenckie i Oazy rodzin. Formacja oazowa okre¶lana przez ks. Blachnickiego "droga ku dojrza³o¶ci chrze¶cijañskiej" obejmuje w jego teorii trzy okresy. Pierwszym jest okres ewangelizacji. który obejmuje przygotowanie do uczestnictwa w pierwszej oazie rekolekcyjnej. Uczestnictwo w oazie I stopnia (Oaza Nowego ¯ycia) rozpoczyna okres w³a¶ciwej formacji, czyli wed³ug okre¶lenia Blachnickiego - deuterokatechumenatu. Program rekolekcji wakacyjnych znajduje swe pog³êbienie w programie spotkañ grup parafialnych, realizowanych w trakcie roku szkolnego. Drug± czê¶æ formacji deutero-katechumenalnej rozpoczyna oaza II stopnia, która ³±cznie z prac± w ci±gu roku po¶wiêcona jest pog³êbieniu znajomo¶ci liturgii i sakramentów ¶wiêtych. Tre¶ci± trzeciego i ostatniego okresu formacji oazowej jest wprowadzenie w tajemnicê Ko¶cio³a, co w konsekwencji ma pozwoliæ jego uczestnikowi na rozpoznanie swego miejsca we wspólnocie ko¶cielnej.
Jak wiêc wynika z tego, co zosta³o wy¿ej powiedziane, dzia³alno¶æ oazowa ogniskuje siê wokó³ dwóch podstawowych form letniej oazy rekolekcyjnej oraz prowadzonej w ci±gu roku szkolnego pracy w ma³ych grupach parafialnych. Letnie rekolekcje oazowe trwaj± piêtna¶cie dni, z których ka¿dy po¶wiêcony jest rozwa¿aniu jednej tajemnicy ró¿añcowej. Warto zauwa¿yæ, ¿e pozwala to na prze¿ycie w formie skondensowanej wszystkich wydarzeñ bêd±cych tre¶ci± roku liturgicznego, od Zwiastowania po Zes³anie Ducha ¦wiêtego i Wniebowziêcie Matki Bo¿ej.
Uczestnictwo w oazie rekolekcyjnej jest warunkiem przej¶cia do odpowiedniego poziomu pracy grup parafialnych. Z oczywistych przyczyn ró¿ni siê ona od specyfiki letnich rekolekcji. Spotkania grup odbywaj± siê co tydzieñ, przy za³o¿eniu codziennej pracy samowychowawczej ka¿dego cz³onka Oazy (modlitwa, rozwa¿anie Pisma ¶w., etc.). Centralnym punktem ¿ycia duchowego grup parafialnych jest msza ¶wiêta: Oaza b±d¼ w³±cza siê w liturgiê jednej z niedzielnych mszy, b±d¼ te¿ uczestniczy w specjalnie sprawowanej oazowej Eucharystii. Jedno¶æ Ruchu Oazowego w skali ponadparafialnej zapewniæ maja tzw. dni wspólnoty, czyli spotkania wspólnot parafialnych z terenu np. jednego dekanatu. Podczas takich "dni wspólnoty" spotyka siê osoby poznane w czasie letnich oaz rekolekcyjnych, co podtrzymuje zawi±zane wcze¶niej znajomo¶ci i przyja¼nie.
Mówi±c o dzia³alno¶ci Ruchu ¦wiat³o - ¯ycie warto przyjrzeæ siê te¿ wewnêtrznej organizacji grup oazowych. I tak na czele ka¿dej grupy stoi animator. Animator winien byæ osob±, która po przej¶ciu pe³nego, trójstopniowego cyklu formacyjnego wziê³a nastêpnie udzia³ w specjalnym Kursie Oazowym Dla Animatorów (KODA), przygotowuj±cym do samodzielnego prowadzenia grupy. Na czele wspólnot oazowych czy to rekolekcyjnych, czy to parafialnych, stoi moderator, Moderatorami s± zwykle m³odzi ksiê¿a, z których wielu wywodzi siê obecnie z Ruchu ¦wiat³o - ¯ycie. Na oazie rekolekcyjnej, oprócz ksiêdza - moderatora jest jeszcze moderator ¶wiecki (najczê¶ciej kobieta) przyjmuj±cy na siebie czê¶æ obowi±zków organizacyjnych. W ramach diecezji pracami Oazy kieruje moderator diecezjalny, bêd±cy zarazem cz³onkiem Komisji Katechetycznej Kurii Biskupiej. W skali ogólnopolskiej Ruchem Oazowym kieruje wyznaczony przez Episkopat moderator krajowy.
Zauwa¿yæ jednak nale¿y, ¿e w Oazie nie s± najwa¿niejsze struktury, lecz jej program formacyjny, bêd±cy niezwykle warto¶ciow± propozycj± wychowawcz±, adresowan± do m³odzie¿y. Jak wynika z moich badañ przeprowadzonych w roku 1990, niemal wszyscy uczestnicy oaz rekolekcyjnych ró¿nych stopni niezwykle pozytywnie oceniaj± jej wp³yw na swoje ¿ycie. Z ca³ym przekonaniem mo¿e potwierdziæ to równie¿ pisz±ca te s³owa. Formacja oazowa kszta³tuje dojrza³e postawy religijne i moralne, stanowi±c wa¿ny czynnik budowania zintegrowanej osobowo¶ci. Warto wiêc zainteresowaæ Ruchem Oazowym zarówno ludzi m³odych, jak i ich rodziców. Na zakoñczenie przytoczmy opiniê jednego z uczestników oazy, który pod wp³ywem doznanych prze¿yæ napisa³: "By³y to chwile szczê¶liwe, jak w prawdziwej oazie - wyspie zielonej na pustyni. Chwile odnowy duchowej, zbli¿enia do Boga. Odpoczynek przed dalsz± drog± przez ¿ycie."