Wobec rozpoczynającego się Jubileuszu przypomnijmy sobie naukę Kościoła o odpustach. Słowo "odpust" kojarzy się nam raczej ze świętem patronalnym kościoła czy parafii niż z darowaniem kar za grzechy, które umożliwia nam Kościół. Dlatego potrzebne jest nam przypomnienie, co to jest odpust i na jakich warunkach możemy skorzystać z tego daru, aby Rok Wielkiego Jubileuszu stał się dla każdego "Rokiem łaski od Pana"
Nowy Katechizm Kościoła Katolickiego mówi: "Odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzone już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chrystusa i świętych."
Człowiek popełnia grzechy. Gdy je popełni z pełną świadomością, całkowicie dobrowolnie i w sprawie bardzo ważnej, grzech taki nazywamy ciężkim. Pozbawia nas zjednoczenia z Bogiem i zamyka nam całkowicie dostęp do życia wiecznego, którego pozbawienie nazywa się "karą wieczną" za grzech, dlatego nazywamy też grzechem śmiertelnym. W nim człowiek odrzuca Boga, Jego przymierze miłości, a zwraca się do siebie samego albo innej wartości poza Bogiem.
Grzech powszedni popełnia człowiek, gdy w rzeczach mniej ważnych lekceważy prawo moralne, nie przestrzegając tego prawa, albo też sprawa jest ważna, ale człowiek nie posiada pełnej świadomości, nie zdaje sobie w pełni sprawy z wielkości wykroczenia przeciw Bogu i Jego prawu.
Każdy grzech pociąga za sobą dwojakiego rodzaju skutek:
1. Całkowite (przy grzechu śmiertelnym) lub częściowe (przy grzechu powszednim) odłączenie się od Boga, zerwanie lub osłabienie z Nim przyjaźni i miłości. Ten skutek grzechu nazywa się - winą grzechową. Odpuszczenia tej winy grzechowej udziela Miłosierny Bóg zawsze wtedy, gdy człowiek świadomy swego grzechu pragnie powrócić do pełnej przyjaźni z Bogiem przez zerwanie z grzechem, odwrócenie się od zła i postanowienie zmiany życia i sposobu myślenia. Dokonuje się to w Sakramencie Spowiedzi, lub też w Akcie Doskonałej Miłości do Boga, w którym zawiera się także pragnie odbycia spowiedzi.
2. Drugi skutek grzechu polega na tym, że człowiek przez grzech popełniony burzy swój wewnętrzny ład, zwiększa swoje uzdolnienia i skłonności do złego i wprowadza nieporządek, który pociąga za sobą kary doczesne. Nazywane są (karami doczesnymi), gdyż mają wymiar skończony i ograniczony i człowiek może im zadośćuczynić w ciągu swojego ziemskiego życia, choć nie zawsze może lub zdoła im zadośćuczynić.
Trzeba tu sobie uświadomić, że wina grzechowa i kara doczesna za grzechy nie pochodzą od Boga, jakby były Jego wyrokiem albo zemstą. Są one skutkiem, następstwem grzechu, pozostają we wnętrzu człowieka, dopóki nie dozna oczyszczenia i uzdrowienia.
Darowanie "kary doczesnej", którą rozumiemy jako wielorakie rany zadane przez grzech, następuje przez zadośćuczynienie. Składają się na nie; w pierwszym rzędzie - pokuta zadana przez spowiednika, następnie wszystko, co składa się na karę doczesną, a więc cierpienia, wszystkie dolegliwości, które są skutkiem grzechu, cierpliwe znoszenie ciężarów życia i spokojna zgoda na własną śmierć. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak wiele ciężarów życia jest skutkiem naszych grzechów. Cierpliwe podejmowanie ich i znoszenie w duchu pokuty i zadośćuczynienia jest jednym ze sposobów otrzymania darowania "kary doczesnej". W tym duchu może człowiek podejmować dzieła miłosierdzia, spełnienie praktyk pokutnych, postów i modlitwy.
Do uwalniania człowieka od tych właśnie "kar doczesnych" za grzechy, które są nam odpuszczone w Sakramencie Spowiedzi, pomaga nam ODPUST. Papież Jan Paweł II w Bulli "Incarnationis mysterium" naucza: "...przez posługę swojego Kościoła Bóg okazuje miłosierdzie światu, udzielając mu owego cennego daru, który od bardzo dawna nosi miano (odpustu)".
Człowiek stara się przez całe życie o darowanie "kar doczesnych", gdy dąży do zmiany, poprawy życia i do zmiany usposobienia wewnętrznego, jeśli gardzi swoim grzechem a dąży do ściślejszego zjednoczenia się z Bogiem. W tym wysiłku Kościół wspiera chrześcijanina, dając mu możliwość uzyskania odpustu, czyli darowania kar doczesnych. Jeżeli nie zdoła tego osiągnąć w życiu, to Kościół wskazuje, że może tego dopełnić w czyśćcu - stanie oczyszczenia po śmierci. Modlitwa Kościoła za zmarłych mówi nam o tej realnej pomocy w tym procesie "darowania kary" w stanie czyśćca.
Chrześcijanin nie idzie sam drogą zbawienia, ale zawsze z całym Kościołem, ze wszystkimi wiernymi, którzy w Chrystusie tworzą jeden organizm, Mistyczne Ciało Chrystusa. Dzięki tej tajemnicy dokonuje się mistyczna wymiana darów duchowych. Modlitwa, świętość jednego przynosi korzyść innym o wiele bardziej i więcej, niż grzech jednego może szkodzić drugim. W Ciele Kościoła dokonuje się nieustanna wymiana dóbr duchowych, czyli wstawiennictwo. Oznacza to, że owoce pokuty poszczególnych członków Kościoła, stają się dobrem całego Ciała jak i darem dla poszczególnych członków. W ten sposób odkrywa się przed nami pojęcie - "skarbiec Kościoła". Papież Paweł VI wyjaśnił, że nie można go rozumieć na sposób jakiegoś "magazynu", ale jako niewyczerpaną wartość, jaką mają przed Bogiem zasługi Jezusa Chrystusa ofiarowywane po to, aby cała ludzkość została uwolniona od grzechu i doszła do zjednoczenia z Bogiem. Stanowi go sam Chrystus Odkupiciel, w którym są i działają Jego zadośćuczynienia i zasługi płynące z Jego Odkupienia. Modlić się o uzyskanie odpustu - oznacza włączyć się w komunię z Chrystusem, w którym Matka Boża, wszyscy święci, zmarli i wszyscy wierzący stanowią jedno Ciało, stale się integrujące, stale się wzmacniające wg prawdy "świętych obcowania".
Kościół, jako Mistyczne Ciało Chrystusa, ma więc organiczne prawo dysponować tymi wartościami, które stanowią jego życie, obdarowując tych, którzy o nie proszą i ich potrzebują. Kościół również określa warunki, które należy wypełnić, aby odpust uzyskać.
Każdy wierny może uzyskać odpust dla siebie lub dla zmarłych na sposób wstawiennictwa. Musi jednak spełnić następujące warunki:
1. Odbyć spowiedź sakramentalną,
2. Przyjąć Komunię Eucharystyczną,
3. Odmówić modlitwę według intencji Ojca Świętego,
4. Wyzbyć się jakiegokolwiek przywiązania do grzechu, nawet lekkiego.
Trzeba wyjaśnić ten czwarty warunek, bo on jest najtrudniejszy. Chodzi tutaj o wewnętrzną postawę człowieka, całkowicie wolną od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, czyli o nastawienie umysłu i woli człowieka na wykonanie i umiłowanie woli Bożej, przy jednoczesnym odwróceniu się od grzechu, czyli od wszystkich nieuporządkowanych powiązań ze światem, drugim człowiekiem i sobą samym. Dopóki jest człowiek przywiązany choćby do grzechu lekkiego, nie ma niestety w nim wymaganej dyspozycji do odpuszczenia winy grzechowej, a tym samym nie wypełnia on podstawowego warunku do odpuszczenia kary doczesnej, czyli do uzyskania odpustu, gdyż ten może być udzielony tylko za grzechy już odpuszczone. Będzie zatem tylko odpustem częściowym.
Wyżej wymienione warunki uzyskania odpustu odnoszą się do sytuacji zwyczajnej. Mogą być zmienione przez Papieża w zależności sytuacji, a taką jest np. Wielki Jubileusz Roku 2000.
"Jubileusz jest dla Kościoła rokiem odpuszczania grzechów, a także kar za grzechy. Tradycja lat jubileuszowych jest w szczególny sposób związana z udzielaniem odpustów i to bardziej szczodrych odpustów niż w innych latach" (Tertio Millennio Adveniente 14). Dlatego zostały ustanowione szczególne warunki uzyskania Odpustu Roku Jubileuszowego.
Choć niektóre się powtarzają, to dla jasności wymienię wszystkie:
1. Spowiedź sakramentalna,
2. Komunia eucharystyczna. Ojciec Święty powiedział, że Rok Jubileuszowy "będzie rokiem głęboko eucharystycznym. W Sakramencie Eucharystii Zbawiciel, który dwadzieścia wieków temu przyjął ciało w łonie Maryi, nadal ofiaruje się ludzkości jako źródło Boskiego życia" (Tertio Millennio Adveniente, 55). Dlatego najwłaściwszym "miejscem" przyjęcia komunii św. jest zawsze msza św.
3. Pielgrzymka, czyli nawiedzenie jednego z kościołów określonych jako jubileuszowe. Są to w Rzymie Bazyliki Patriarchalne; w Ziemi Świętej, Bazyliki Grobu Pańskiego, Narodzenia i Zwiastowania oraz w każdej diecezji kościoły wyznaczone przez Księdza Ordynariusza. W naszej Poznańskiej Archidiecezji jest wyznaczonych 19 kościołów, w tym nasza Bazylika Świętogórska. Wykaz tych kościołów jubileuszowych podaliśmy w Róży nr.4 (168).
4. Modlitwy zgodnie z intencjami Papieża - Wierzę, Ojcze nasz, Zdrowaś, Chwała Ojcu.
5. Wyzbycie się jakiegokolwiek przywiązania do grzechu (patrz wyżej).
Ponadto uzyskanie Odpustu Jubileuszowego zupełnego jest możliwe w zupełnie nowej formie, tzn. w dowolnym miejscu, przez:
1. Uczynki miłosierdzia względem osób chorych, samotnych, starszych, więźniów, trudnej młodzieży, sierot, niepełnosprawnych, tych, którzy znajdują się w potrzebie
2. Dzieła pokutne, które wyrażać będą w sposób konkretny i bezinteresowny ducha pokuty. Do takich dzieł należy m.in. powstrzymanie się choćby jeden dzień zbędnych konsumpcji (np. palenia papierosów, picia alkoholu), praktyka postu, połączone z przekazaniem pewnej sumy pieniędzy na potrzeby ubogich, opuszczonych dzieci, przeznaczenie znacznej części wolnego czasu na działalność służącą wspólnocie lub inne.
Odpust zupełny Roku Jubileuszowego można uzyskać raz dziennie, wypełniając ustanowione warunki, a więc wiele razy w ciągu całego Roku Świętego.
"Winniśmy uczynić wszystko, co w naszej mocy, aby nie pozostało bez odzewu wielkie wyzwanie roku dwutysięcznego, z którym niewątpliwie związana jest szczególna łaska Chrystusa dla Kościoła i dla całej ludzkości" (Jan Paweł II, TMA, 55)