Dziś jest Czwartek, 28 marca 2024
Czytania
Gazeta parafialna

Nasza świątynia

Założenia projektowe, oraz program ideowy fresku pt. "Mater Ecclesiae - matka Kościoła"
dla kościoła pw. NMP Matki Kościoła w Poznaniu – Świerczewie

Piotr Drozdowicz
projektant i malarz fresku

Istotną sprawą w projektowaniu malarstwa ściennego jest właściwe wpisanie go w przestrzeń wyznaczoną przez architekta, którą jest wnętrze kościoła a także znalezienie odpowiedniej wielkości i kształtu malowidła. Pod uwagę należy wziąć także styl budowli, oraz zastaną już sytuacje estetyczną, jaką jest wystrój wnętrza. Do pełnego wyeksponowania przyszłego malarstwa bardzo ważną rzeczą jest także stan oświetlenia naturalnego i możliwości oświetlenia sztucznego.

Po analizie wymienionych wcześniej czynników udało  się ustalić następujące elementy:

Kształt i kompozycja fresku

1. Punktem wyjścia do pracy projektowej była analiza geometrii i proporcji liczbowych prezbiterium, a także ustalenie pola widzenia i punktów dla perspektywy, z jakiej będzie możliwe oglądanie dzieła. Wewnętrzna powierzchnia walca jaką stanowi prezbiterium została ograniczona od góry łukiem w taki sposób, że oglądany na wprost, np. spod chóru muzycznego, będzie sprawiał wrażenie połowy okręgu. Będzie on górną krawędzią fresku.

Dolna krawędź ustalona jest na wysokości 130 cm od posadzki w poziomie i jest widoczna nieco nad powierzchnią ołtarza (wys.100cm). W środku dolnej krawędzi jest wprowadzony łagodny łuk urozmaicający ową linię, który stanowi jakby echo i powtórzenie łuku górnej krawędzi. Łuk ten jednocześnie jakby obejmuje i lekko podkreśla miejsce dla głównego celebransa tworząc harmonijną całość. Boczne krawędzie fresku przypadają na pionowe krawędzi muru.

By uniknąć wrażenia "wciśnięcia" malowidła i  nadać mu charakter otwartej kompozycji przenikającej w przestrzeń kościoła, po prawej i lewej stronie prezbiterium wykorzystane zostały czoła ściany stanowiące grubość muru mające po ok. 50 cm szerokości. Zagospodarowanie tych powierzchni wzbogaca kompozycję i dynamizuje przestrzeń w obrazie.

Dzięki tym wszystkim zabiegom udało się znacznie ograniczyć powierzchnię malarską, zachowując jednocześnie monumentalny charakter fresku o  właściwej skali w stosunku do całego wnętrza kościoła. Zatem powierzchnia freski stanowi ok. 56m2 (szer. 10,45m, wys.6,70m) Wysokość fresku jest tak ustalona, by górna część malowidła była widoczna spod chóru tj. z około 30 metrów, pomimo przedniej części walca wiszącej nad ołtarzem, której krawędź przypada znacznie niżej niż górna krawędź fresku.


2. Kompozycja fresku jest symetryczna o charakterze otwartym. Łuki górnej i dolnej krawędzi w naturalny sposób sugerują oś pionową kompozycji. Oś ta współgra z umiejscowionym w prezbiterium ołtarzem, oraz miejscem dla celebransa, co wzmocni wymowę symboliczną całego prezbiterium. Zawartość ideowa i rozkład znaczeń są skomponowane według tej właśnie osi. Na niej umieszczona jest postać Najświętszej Maryi Panny z rozłożonymi, uniesionymi dłońmi. Postać Maryi jest zbliżona wielkością do istniejącej tu wcześniej rzeźby. Dłonie wyznaczają linię poziomą, która krzyżuje się z osią pionową. Ta sytuacja tworzy swoiste centrum które jest przeznaczone dla twarzy Chrystusa, który tym samym umieszczony jest na piersi Maryi. Punkt ten stanowi centrum znaczeniowe i kompozycyjne w obrazie- choć nie jest on środkiem geometrycznym kompozycji. Taki układ realizuje zasadę, że Chrystus jest centrum wszystkiego.

Ważnym układem w kompozycji fresku jest podział na trzy pasy - strefy poziome. Wyznaczone są one poprzez linię, na której znajdują się dłonie Maryi i przez dolną krawędź fresku. Taki układ umożliwia ukazanie w sposób symboliczny całego Kościoła, którego Najświętsza Maryja Panna jest Matką i ukazuje mistyczną hierarchię. Górna strefa odnosi się do liturgii niebiańskiej - stanowi Kościół Chwalebny, środkowa - Kościół Apostolski, a strefę dolną - Kościół Pielgrzymujący, doczesny. Strefę dolną stanowi przestrzeń wychodząca ku podłodze, poza powierzchnię malarstwa. Realna sytuacja podczas sprawowania liturgii, zostaje wpisana w malowidło, dopełnia się w wyobraźni oglądających, co jest jednocześnie otwarciem kompozycji malarskiej w dół. Rzeczywiste postaci, ich twarze i dłonie, zmieniające się kolory szat liturgicznych kapłanów, ubiór ministrantów, oświetlone światłem dziennym i sztucznym tworzą ważną, silnie oddziaływująca materię malarską, która stanowi dopełnienie fresku. Taka sytuacja ożywiać będzie w szczególny sposób malowidło i nadawać nowe, pełne jego znaczenie dopiero podczas sprawowania liturgii.

Kolejnymi elementami świadczącymi o otwartości kompozycji są anioły umieszczone na pionowych pasach wyznaczonych poprzez grubość muru. Anioły zwrócone są twarzami do centrum fresku, natomiast ich skrzydła, które są skrajnymi elementami fresku będą jakby wychodziły w przestrzeń kościoła i stapiały się z blaskiem odpowiednio dobranych witraży. Światło i kolory witraży oraz kolory sąsiednich ścian będą stanowić jednorodną całość, porządkującą i harmonizującą wnętrze Kościoła. Kompozycja ma zatem układ otwarty i interaktywny.


Treść fresku

1.Tradycja malarstwa zachodniego nie zna przedstawienia ikonograficznego w pełni obrazującego Mater Ecclesiae, ukazującego aktualny stan wiedzy teologicznej na ten temat. Brak jest też jakiegoś typu ikony w Kościele Wschodnim odpowiadającej dokładnie temu zagadnieniu. Sytuacja ta stwarza dobrą okazję do powstania nowej jakości artystycznej pod względem treści teologicznej, a także w warstwie plastycznej.

Fresk ten obrazuje w sposób symboliczny tytuł Mater Ecclesiae przyznany Maryi przez Sobór Watykański II rozumiany szerzej: Maryja - Matka Chrystusa, Matka Kościoła jako eschatologiczna ikona Kościoła. (Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallotinum, 1994,s. 236-239). Treść fresku składa się z dwóch tematów nałożonych na siebie: przedstawienie Maryi i wyobrażenia Kościoła, których częścią wspólną jest osoba Maryi. Takie zestawienie ikonograficzne pogłębia warstwę znaczeniową i  dobrze reprezentuje prawdy teologiczne związane z miejscem Maryi Dziewicy w Kościele. Fresk ma być pomocą w pogłębionej medytacji, szczególnie podczas sprawowania Eucharystii, kiedy będzie on niejako ożywać w wyobraźni jej uczestników. Pod tym względem będzie on pełnił funkcję prawdziwej Ikony.


2. Fresk przedstawia Maryję umieszczoną w środkowej części obrazu w pozycji stojącej z uniesionymi dłońmi na  wysokość ramion, w pozycji orantki- modlącej się. Kolor jej szat jest dominantą kolorystyczną całej kompozycji. Na piersi Matki Kościoła znajduje się umieszczony w tondzie wizerunek błogosławiącego Chrystusa Emmenuela -młodzieńca. Twarz Chrystusa znajduje się w punkcie skrzyżowania się linii poziomej, wyznaczonej dłońmi Maryi, z pionową osią, czyli w centrum kompozycyjnym. Maryja Dziewica jest tłem dla Jezusa, to z Niej objawia się Zbawiciel.

W osi nad Maryją ukazany jest w symboliczny sposób owalny znak Mocy Bożej, znak Ducha Świętego, z którego emanują w dół, szczególnie na Maryję, promienie Łaski Bożej. Forma ta składa się z niby pierścieni, kręgów o narastającej w głąb tonacji kolorystycznej. Oświetlenie prezbiterium zwłaszcza dzienne płynące z góry w bardzo zdecydowany sposób współgra z symboliką fresku, spływając w dół uaktywnia znaczenia teologiczne całej sceny.

W górnej partii fresku nad Maryją ukazane są anioły, które reprezentują chóry niebieskie adorujące Majestat Boga. Anioły ukazane są w pozycji klęczącej, w skłonie z pokornie wyciągniętymi nisko trzymanymi dłońmi. Przestrzeń nad Maryją jest strefą Chwały.

Po obu stronach Matki Chrystusa, ale poniżej linii wyznaczonej przez dłonie Maryi zasiada dwunastu apostołów, po sześciu z każdej strony (jak w ikonie Zesłania Ducha Św.). Postaci apostołów rozłożone są wachlarzowo po łuku ułożonym analogicznie do górnej krawędzi fresku. Apostołowie zajęci są rozmową, dłońmi gestykulują jak na ważnym zebraniu.

Przyczółki muru po prawej i lewej stronie zajmują dwaj Archaniołowie, Michał i Gabriel. Ich stopy są blisko dolnej krawędzi a ich głowy umieszczone są także poniżej dłoni Maryi. Sylwety aniołów spinają jakby klamrą całą scenę. Archanioł Michał, odpowiedzialny za obronę Kościoła przed złymi mocami, ubrany jest w czerwoną szatę, natomiast Archanioł Gabriel, jako specjalny Posłaniec, w szaty jasne o ciepłych odcieniach. Obaj Aniołowie w wyniku umieszczenia ich na fragmentach muru najbardziej wysuniętych w głąb wnętrza kościoła znajdują się jednocześnie bardzo blisko ołtarza, gdzie uczestniczą w każdej aktualnie sprawowanej Eucharystii. Umieszczenie w malowidle Aniołów potwierdza prawdę wiary o ich obecności w Kościele, posłanych na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie (Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallotinum, 1994,s. 86)

Dodatkowymi elementami wzbogacającymi fresk i wprowadzającymi grę kolorystyczną są stojące w głębi postaci świętych umieszczone za apostołami oraz bardzo delikatnie zasugerowane abstrakcyjne elementy architektury.

Sposób przedstawiania postaci, ich rysunek i elementy kompozycji są zaczerpnięte z ikon Kościoła Wschodniego, lecz cała warstwa malarska jest współczesna i nowa, która nie odnosi się do żadnego stylu, jest artystyczną wypowiedzią malarza. Na takim właśnie szkielecie rysunkowym jak na rusztowaniu zbudowana jest cała wypowiedź malarska. Zachodzi tu synteza sztuki dawnej i nowej.


Technika malarska

Zastosowana jest tu technika fresku mokrego zwana al fresco. Jest to technika wapienna, całkowicie mineralna i niezwykle trwała, współcześnie bardzo rzadko stosowana, a nawet zapomniana. W znacznym stopniu określa ona charakter kolorów i odcieni. Gama kolorystyczna ogranicza się do pigmentów mineralnych. Powierzchnia malarska jest transparentna, tzn. kolory przenikają się wzajemnie w taki sposób, że prześwieca przez nie biel podłoża (efekt akwarelowy). Technika ta była stosowana w antyku greckim i rzymskim, w Bizancjum, następnie powróciła w XI w. W Renesansie stosowana m.in. przez Giotto, Fra Angelico, Boticellego i Michała Anioła, w Rosji także przez Andreja Rublowa. Malowidło wykonane w tej technice przejawia cechy wyjątkowej szlachetności i niepowtarzalnego piękna.


Kolorystyka

Ogólna kolorystyka fresku jest ciepła, kolory jasne i stonowane, jednak o dużej sile wyrazu - złotawe żółcienie, odcienie ugru i ochry, oranż, cynober i czerwień rdzawa. Pojawiają się tu i ówdzie zharmonizowane z pozostałymi jasne szarości, jasne mieszanki zieleni naturalnej i błękitu. Na takim tle pojawiają się dominanty i akcenty kolorystyczne, które stanowią zasadniczą grę malarską, Kolory szat Maryi stanowią główny zwornik w kompozycji. Jest to ciemna głęboka czerwień, niezbyt intensywna i inne (?). Forma koncentryczna umieszczona u góry jest w odcieniach szmaragdu, głębokiego błękitu i zieleni. Kolory szat Archaniołów tworzą tu grę, dynamizują całą scenę, różnicują układy kolorystyczne w obrazie, pozbawiają kompozycję nieznośnej symetrii. Bogata w niuanse dość żywa czerwień szat jednego anioła odnosi się do bieli żółtawych, złotawych złamanych jasnymi szarościami i bladym błękitem drugiego.


Przeczytano 15450 razy

31, (3) 2005 - Boże Narodzenie



Copyright 2003-2024 © Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri i parafia pw. NMP Matki Kościoła w Poznaniu
stat4u
Kalendarz
Czytania
Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri - Poznań