Dziś jest Czwartek, 28 marca 2024
Czytania
Gazeta parafialna

Pasja Chrystusa w opisie Ewangelii

Anna Kowalczyk

Historia męki Jezusa Chrystusa - historia passionis - to jeden z najpopularniejszych tematów średniowiecznej polskiej prozy fabularnej. Począwszy od nowotestamentowych opisów męki Zbawiciela i apokryfów chrześcijańskich, będących wierną imitacją, bądź reprodukcją kanonicznych ksiąg, można tematykę pasyjną śledzić również w bogatej literaturze, objętej zakresem tego tematu.[1] Z około dwu tuzinów Ewangelii, ułożonych u początków chrześcijaństwa, opis śmierci, zstąpienia do piekieł, aż do momentu zmartwychwstania, wypełnia obok opisów dzieciństwa Jezusa, całość owych zbiorów.[2] Proza polska zawdzięcza swe bogactwo i różnorodność motywów i wątków pasyjnych łacińskim utworom z okresu dojrzałego średniowiecza, czerpiąc z nich zwłaszcza te związane ze współcierpieniem Maryi i torturami cielesnymi zadawanymi Chrystusowi. Przykładem takich utworów są: "Rozmyślanie przemyskie", "Żywot Pana Jezu Krysta" B. Opeca, "Rozmyślania dominikańskie", "Sprawa Chędoga o męce Pana Chrystusowej", oraz "Męka Pana Chrystusowa".

Historia życia i nauki Jezusa Chrystusa, jak również historia Jego śmierci i zmartwychwstania, przedstawiona w opisie Ewangelii, uznana została przez Kościół za prawdziwą i wiarygodną. Ewangelia (z gr. euangélion- dobra nowina) to w tradycji chrześcijańskiej określenie ewangelii kanonicznych, Ewangelii według św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana[3]. Trzy pierwsze nazwane są ewangeliami synoptycznymi (z gr. sýnopsis- ocena, przegląd) ze względu na podobieństwo tematyczne. Opisują one działalność Jezusa w formie ciągłej narracji, rozpoczynającej się przepowiadaniem Jana Chrzciciela, aż po śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Ewangelia według św. Jana natomiast, różni się od pozostałych samą strukturą. Obok wyżej wymienionego ogólnego podziału, każda z Ewangelii ma swój własny charakter, różniący się stylem, kompozycją, odmiennością ujęcia teologicznego, a nawet różnymi intencjami autorów.

Ewangelia według św. Marka składa się planowo z dwóch, dopełniających się części[4]. Pierwsza dotyczy tajemnicy tożsamości Jezusa[5] i obejmuje Jego działalność, jak również opisy osób, z którymi przebywał[6]. Druga część natomiast dotyczy tajemnicy cierpień Jezusa - Jego mesjanicznego przeznaczenia[7]. Adresatem Ewangelii św. Marka była prawdopodobnie jakaś konkretna wspólnota chrześcijańska, o czym świadczy forma i treść opowiadania, odpowiadająca na problemy i sytuację owej społeczności. W sposób wyraźny dominuje męka Jezusa, co wskazywałoby na fakt trudności jej przyjęcia przez czytelników bądź słuchaczy Marka. Odpowiedź na zgorszenie krzyża jest jednocześnie odpowiedzią na pytanie: jak być uczniem Chrystusa i jak Go naśladować. Równocześnie jest to wprowadzeniem do sądu nad Jerozolimą i do prześladowań naśladowców Chrystusa. Krzyż jest więc ukazany nie jako przypadek, ale jako część boskiego planu[8]. Ironia historii Jezusa kryje się w tym, że ludzi winni Jego śmierci nieświadomie udzielają właściwych odpowiedzi na pytanie, kim On jest. Arcykapłan pyta czy Jezus jest "Mesjaszem, Synem Błogosławionego"[9], a Piłat skazuje Go na śmierć, stawiając zarzut, że jest "Królem Żydów"[10]; setnik natomiast w chwili śmierci nazywa Jezusa "Synem Bożym"[11]. Pełnia objawienia Syna Człowieczego następuje dopiero w perspektywie Krzyża. To Krzyż jest dowodem prawdziwości nauczania o Bożym Królestwie, jest spełnieniem obietnicy zbawienia i przez to staje się jedynym, najmocniejszym argumentem dla obudzenia wiary.

Święty Mateusz dzieli swoją Ewangelię na trzy etapy życia i działalności Jezusa[12]. Poprzez przedstawienie postaci Chrystusa, Jego działalności wobec Izraela (Kazanie na Górze, mowy misyjne i mowy w przypowieściach) zmierza autor ku szczytowi, ku punktowi kulminacyjnemu, jakim jest podróż Jezusa do Jerozolimy, Jego męka, śmierć i zmartwychwstanie. Ewangelia ta skierowana była do Kościoła reprezentującego pochodzenie zarówno żydowskie, jak i pogańskie. Jej celem było pozyskanie uczniów ze wszystkich narodów, jednak nawet pośród chrześcijan dochodziło do wybuchów nienawiści, co z kolei sprzyjało pojawieniu się fałszywych proroków, nie wspominając o wyrzeczeniach się wiary na skutek prześladowań. Ewangelia ta powstała jako odpowiedź na moralny i religijny głód tego podzielonego i prześladowanego Kościoła[13]. Mateusz na nowo opowiada historię Jezusa, który rzeczywiście jest królem Żydów. Jest nim nie przez siłę mięśni czy pretensje do tronu, lecz dzięki wierności w ratowaniu Swojego narodu za cenę cierpienia i śmierci. Podczas chrztu, Bóg wyposaża Jezusa w moc swego Ducha i ogłasza Go Swoim jedynym Synem[14]. Jezus, syn Boży, upełnomocniony do bycia najwyższym Bożym sprawcą zbawienia, staje się Emanuelem, "Bogiem z nami"[15]. W konsekwencji śmierć Jezusa nie jest klęską, lecz staje się środkiem, poprzez który Bóg zbawia całą ludzkość, zarówno Żydów, jak i pogan[16].

Łukasz - zastosował podobny do Marka i Mateusza schemat opisu ewangelicznego, dokonując dwu ważnych zmian[17]. Pierwsze dwa rozdziały poświęcił opowieści o dzieciństwie, która stanowi przeciwwagę opowieści o męce i zmartwychwstaniu. Drugim nowatorskim posunięciem było wmontowanie długiej partii tekstu[18], będącej ważnym zbiorem epizodów i powiedzeń. Tekst ten jest osnuty perspektywą męki, a podróż do Jerozolimy równa się podróży ku śmierci[19].[20] U Łukasza Jezus to po prostu Zbawca ludzi[21]. We wszystkich życiowych sytuacjach Jezus jest tu ukazany przede wszystkim jako osoba głębokiej modlitwy aż po cierpienie, aż po krzyż. Zbawiciel na barkach modlitwy i zawierzenia Ojcu dźwigał brzemię miłości nie tylko do własnego ludu, ale i do wszystkich ludzi.

Ewangelia według św. Jana, jak to już zostało wspomniane, różni się w swej strukturze od pozostałych. Ma ona formę dramatu, składającego się z prologu, dwóch głównych aktów i epilogu[22]. Przedstawienie sceny wywyższenia Syna Bożego wobec świata ma miejsce w akcie II[23]. Tematem tej części jest męka i zmartwychwstanie Jezusa, poprzedzone mową pożegnalną, do uczniów[24]. Teologia Jana daje świadectwo życiu Jezusa i możliwości życia w Jezusie, co wyrażone jest tu symbolem światła[25]. Ewangelia św. Jana zapewnia nas o uczestnictwie w całej pełni życia dzięki Jezusowi, który troszczy się zarówno o fizyczny wymiar egzystencji człowieka, jak również o jego duchowe możliwości. Ta więź przymierza między Bogiem a człowiekiem może być przywrócona tylko przez ofiarę na krzyżu, a w konsekwencji ofiarę każdego człowieka z siebie, gdyż tego właśnie wymaga posłuszeństwo[26]. Jest to również Ewangelia krzyża, będącego ponadczasową siłą zbawczą:

"A Ja gdy zostanę nad ziemię wywyższony, pociągnę wszystkich do Siebie."[27]

Powyższe opisy ewangeliczne, a także apokryfy pochodzące z pierwszych wieków średniowiecza, traktujące o męce Zbawiciela, to niewyczerpane źródło inspiracji dla wielu twórców dzieł o tematyce pasyjnej. Przesłaniem rozmaitych podań literackich są rozważania nad sensem cierpienia, który może być odgadnięty jedynie w tajemnicy Krzyża Chrystusowego.


[1] Apokryfy-tu: ewangelie apokryficzne, nieuznane przez Kościół za księgi święte. Uzupełniały one wątki biblijne licznymi szczegółami, jednak często ich zawartość znacznie odbiegała od tekstów kanonicznych, mając niekiedy charakter heretycki.
[2] Słownik wiedzy biblijnej. Red. B.M. Metzgar, M.D. Coogan. Warszawa 1997. s.25.
[3] Ewangelia, w: Słownik wiedzy biblijnej. s.157.
[4] Czas powstania: między 65 a 75 r. po Chr.
[5] Pismo Święte Nowego Testamentu. Przeł. E. Dąbrowski. Poznań 1946. (Mk, 1, 14-8, 30)
[6] W. J. Harrington: Klucz do biblii. Warszawa 1984. s.409.
[7] (Mk, 8,31-16,8)
[8] Słownik wiedzy biblijnej, s.172.
[9] (Mk, 14,61)
[10] (Mk, 15; 2,9,12,18,26,32)
[11] (Mk, 15; 39)
[12] W.J. Harrington, s.414.
[13] Słownik wiedzy biblijnej, s.172.
[14] (Mt, 3 16-17)
[15] (Mt, 1;21,37; 26;28;27;54) (Mt, 1;23 › Emanuel)
[16] (Mt, 26;28)
[17] Czas powstania: ok. 80-85 r. po Chr.
[18] (Łk, 9,51-18,14)
[19] (Łk, 9,51)
[20] W.J. Harrington, s.425.
[21] ibid. s.428.
[22] Powstanie: I wiek po Chr.- do 150r. po Chr.
[23] (J, 13-20)
[24] (J, 14-17)
[25] Słownik wiedzy biblijnej, s.162.
[26] ibid. s.162.
[27] (J, 12;32).

Przeczytano 15460 razy

24, (1) 2003 - Nasza Parafia



Copyright 2003-2024 © Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri i parafia pw. NMP Matki Kościoła w Poznaniu
stat4u
Kalendarz
Czytania
Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri - Poznań