Historia

Przez wiele lat św. Mikołaj należał do najbardziej znanych i czczonych w Kościele świętych. Greckie imię Mikołaj znaczy etymologicznie tyle, co "zwycięski lud". Ma ono wiele odmian: Nikolaus, Niklosz, Klaus, Mikulasz, Miklosz, itp. To również świadczy o popularności naszego świętego. Trzeba przyznać, że wśród 16 świętych, 6 błogosławionych i 1 błogosławionej, którzy się po nim pojawili, nie ma głośniejszego i opromieniowanego większą od niego chwałą.

Urodził się prawdopodobnie w mieście Patara w Licji (Azja Mniejsza) ok. 270 roku. Był jedynym dzieckiem zamożnych rodziców, uproszony ich gorącymi modlitwami. Od młodości wyróżniał się nie tylko pobożnością, ale także uczuleniem na niedolę bliźnich. Po śmierci rodziców, swoim znacznym majątkiem chętnie dzielił się z potrzebującymi. Tak np. ułatwił zamążpójście trzem córkom zubożałego szlachcica, podrzucił im skrycie pieniądze. Wybrany na biskupa miasta Miry (obecnie Demre) podbił sobie serca wiernych nie tylko gorliwością pasterską, ale także troskliwością o ich potrzeby materialne. Cuda, które czynił, przysparzały mu większej jeszcze chwały.

Kiedy cesarz Konstantyn I skazał trzech młodzieńców Miry na karę śmierci za jakieś wykroczenie, nieproporcjonalne do tak surowego wyroku, św. Mikołaj udał się osobiście do Konstantynopola, by uprosić dla swoich wiernych ułaskawienie. Kiedy indziej miał swoją modlitwą uratować rybaków w czasie gwałtownej burzy od niechybnego utonięcia. Dlatego odbierał cześć również jako patron marynarzy i rybaków. W czasie zarazy, jaka nawiedziła także jego strony, usługiwał zarażonym z narażeniem własnego życia.

Podanie głosi, że św. Mikołaj wskrzesił trzech ludzi zamordowanych w złości przez hotelarza za to, że mu nie mogli wypłacić należności. Św. Grzegorz I Wielki w żywocie św. Mikołaja podaje, że w czasie prześladowań, jakie wybuchły za cesarza Dioklecjana i Maksymiana (początek wieku IV), święty został uwięziony. Uwolnił go dopiero edykt mediolański w roku 313.

Święty Mikołaj uczestniczył także w pierwszym soborze powszechnym w Nicei (325), na którym potępione zostały przez biskupów błędy Ariusza. Po długich latach błogosławionych rządów święty odszedł po nagrodę do Pana 6 grudnia (stało się to między rokiem 345 a 352). Ciało świętego zostało pochowane ze czcią w Mirze, gdzie przetrwało do roku 1087. Dnia 9 maja tegoż roku zostało przeniesione do miasta włoskiego Bari. Dnia 29 września 1089 roku uroczyście poświęcono jego grobowiec w bazylice wystawionej ku czci papieża Bł. Urbana II. Tu właśnie przy grobie św. Mikołaja odbył się w roku 1098 synod, który miał za cel połączenie Kościoła prawosławnego z rzymskim. W Mirze do dnia dzisiejszego zachowały się ruiny kościoła św. Mikołaja.

Archeolodzy za zezwoleniem miejscowych władz tureckich odkryli ślady bazyliki św. Mikołaja. Najstarsze ślady kultu św. Mikołaja napotykamy w wieku VI, kiedy to cesarz Justynian wystawił Świętemu bazylikę w Konstantynopolu - jedną z najwspanialszych bazylik. Cesarz Bazyli Macedończyk (VII w.) w samym pałacu cesarskim wystawił kaplicę ku czci Świętego. Do Miry udawały się liczne pielgrzymki. W całym chrześcijańskim świecie św. Mikołaj miał tak wiele świątyń, że pewien pisarz średniowieczny pisze: "Gdybym miał tysiące ust i tysiąc języków, nie byłbym zdolny zliczyć wszystkich kościołów rzymskich ku jego czci". Oczywiście, przesada to poetycka, ale jest w niej jądro prawdy.

W Polsce kult św. Mikołaja był kiedyś bardzo popularny. Jeszcze dzisiaj pod jego wezwaniem jest aż 327 kościołów w naszym kraju. W Poznaniu co siódmy kościół był wystawiony ku czci św. Mikołaja. Do najokazalszych należą kościoły w Gdańsku i w Elblągu. Ołtarzy posiada Święty znacznie więcej, a figur i obrazów ponad tysiąc. Miał również św. Mikołaj z Miry swoje sanktuaria w Polsce. Do najgłośniejszych należało w Pierściu na Śląsku Cieszyńskim i na Pomorzu w okolicy Koszalina.

O popularności św. Mikołaja w Polsce świadczy również i to, że jego imię było często nadawane noworodkom. Kolberg wspomina, że św. Mikołaj był czczony również w Polsce jako opiekun pasterzy chroniący trzody przed drapieżnym zwierzem. Z dniem św. Mikołaja łączą się także przysłowia: "Na Mikołaja porzuć wóz,a zaprząż sanie", "Gdy śnieg pada, mówią, że św. Mikołaj brodą trzęsie". Podobnych przysłów jest aż 16.